Ons temperament bepaal ons sterk sowel as ons swak punte. God het Christene egter Sy Heilige Gees gegee wat ons kan help om ons natuurlike sterk punte uit te bou en ons swak punte te oorkom – indien ons Hom toelaat om ons geaardheid te verander. Hierdie is ‘n baie kort oorsig van die vier verskillende temperamente. Ek is egter die eerste een om te erken dat hierdie nie ‘n flatervrye teorie is nie – om die waarheid te sê, geen teorie oor menslike gedrag is flatervry nie.

DIE WARE JY
Daar is vier temperamente: Sanguinies, Choleries, Melankolies en Flegmaties word reeds in Spr 30:11-14 genoem. Ongeveer vyfhonderd jaar later gee Hippocrates, die vader van die mediese beroep, die vier name. Reeds op die oomblik van be¬vrugting erf ons ‘n genetiese geaardheid wat beide uit sterk en swak punte bestaan. Hierdie geaardheid word verskeie dinge in die Bybel genoem – “die vleeslike natuur” Rom 8:13, is maar een daarvan. Om werklik te verstaan in hoe ‘n mate ‘n geaardheid handelinge kan bepaal, is dit nodig om die volgende drie terme baie goed te definieer: temperament (geaardheid), karakter en persoonlikheid.
Jou geaardheid is ‘n kombinaie van ingebore kenmerke wat onbewustelik al ons gedrag beïnvloed. Dit is jou geaardheid wat bepaal of jy ekstrovert of introvert is. Jou karakter is die ware jy. Die Bybel verwys daarna as die “innerlike” – 1 Pet 3:4. Dit is die resultaat van jou natuurlike geaardheid wat deur jou ervarings as kind, opvoeding en basiese houdings, beginsels en motiverings gevorm is. Soms word daarna verwys as ‘die siel’ – jou denke, emosies en wil. Persoonlikheid is die uiterlike uitdrukking van enige mens. Dit mag dieselfde wees, maar dit kan ook van die persoon se karakter verskil. Dit hang net af van hoe eg die persoon regtig is.

KAN MENSE VERANDER?
Baie mense is uiters suksesvol met die ont¬wikkeling van hul karakters en die verbetering van hul persoonlikhede. Dit is egter te betwyfel of hulle enigsins iets aan hul basiese temperament kan verander. Sommige Christene dink verkeerdelik dat hul temperament verander het, maar dit is onmoontlik – ons word daarmee gebore. Die Heilige Gees kan, deur Sy werking, ons temperamente so aanpas sodat dit amper lyk asof dit verander het.

Die waarheid is egter – ekstroverte bly ekstroverte. Maar wanneer ‘n grimmige, veeleisende, harde persoon ‘n saghartige en minsame persoon word, mag dit voorkom asof die temperament geheel en al verander het. Wat in werklikheid gebeur het, is dat God die persoon se swak punte uitgebou het. Onthou: geen temperament is beter as ‘n ander een nie.

Elkeen bevat sterk punte en rykdom, en tog ook sy eie swak punte en gevare. As ons na die Bybel kyk; dan sien ons hoe baie mans en vrouens van God met swak punte geworstel het. Ons sien egter ook hoe die Heilige Gees inkom en hulle stelselmatig verander sodat hulle in staat is om hul swak¬hede tot so ‘n mate te oorkom dat hulle groot en wonderlike dinge vir God en Sy Koninkryk bereik het.

‘N OORSIG VAN DIE VIER TIPES
Voorbeelde uit die Bybel is: Petrus die Sanguiniese, Paulus die Choleriese, Moses die Melankoliese en Abraham die Flegmatiese. Hierdie oorsig is van toepassing op beide geslagte, op volwassenes sowel as kinders. Indien jy hier lees, mag jy jouself dadelik identifiseer; indien jy nie kan nie, is dit waarskynlik omdat jy ‘n mengsel van verskillende temperamente is, bv. jy is deels een temperament en deels iets anders.

1. SPRANKELEND–SANGUINIES
Ekstroverte, sprankelende Sanguiniese persone is warm, opgeruimd, lewendig en vol pret. Hulle is ontvanklik vir uitwendige indrukke en het die vermoë om hulself te geniet en gewoonlik is dit maklik om deur hul opgeruimdheid beïnvloed te word. Wanneer so ‘n persoon die vertrek instap, word elkeen se gees onmiddellik opgevrolik deur die uitbundige gesprekvoering.
Hulle is gewoonlik wonderlike storie¬vertellers omdat hul warm, emosionele aard veroorsaak dat elke ervaring waarvan gepraat word, beleef word. Hulle het ook nooit ‘n tekort aan vriende nie. Sterk punte: Lief vir die lewe, optimisties, vriendelik, meelewend. Swakhede: Rusteloos, ongedissiplineerd, egoïsties en emosioneel.

BESTE LOOPBAANKEUSES
Die wêreld is ‘n beter plek a.g.v. hierdie sprankelende persone en hul natuurlike charisma. Hulle is gewoonlik uitstekende verkoopspersone en ook goeie akteurs, vermaaklikheidkunstenaars en predikers (veral evangeliste).

‘N BYBELSE VOORBEELD
Die Apostel Petrus is ‘n sprekende voor¬beeld van ‘n Sanguiniese persoon. Elke keer wat ons van hom in die Evangelies lees, was hy aan die praat. Sy maklike verraad en sondebelydenis ‘in trane’, is so tipies van persone met hierdie temperament. Petrus het egter ‘n sterk, betroubare leier van die Vroeë Kerk geword. In Handelinge is alles wat hy gesê het, reg – omdat hy die Heilige Gees in hom gehad het.

2. WANKELRIG-CHOLERIES
Hierdie ekstroverte persoon is warm, vinnig, aktief, prakties en hoogs eiesinnig. Dikwels is hierdie persone ook selfversorgend en onafhanklik, maar neig ook na vinnige besluitneming – ook namens ander. Hierdie temperament floreer op aktiwiteite. Hierdie persoon som die lewe in een sin op: die lewe is aktief. Hulle gee nooit toe onder druk of ander mense se opinies oor hulle nie, het ‘n baie besliste mening oor kwessies en is dikwels besig met een of ander veldtog teen ongeregtigheid.

Hierdie persone beskik oor vasbeslotenheid en is dikwels suksesvol waar ander onsuksesvol is. Hulle is gebore leiers en land altyd op hul voete. Hierdie persone se emosionele kant is dikwels die onontwikkeldste van hul temperament. Hulle het gewoonlik nie maklik simpatie met ander nie en toon ook nie sommer meelewing nie. Hulle toon min waardering vir die Skone Kunste, die primêre fokus is op lewenswaardes. Hulle het ‘n goed-georganiseerde intellek alhoe¬wel hulle details baie vervelig vind.

Sodra hulle hul koppe daarop gesit het om ‘n sekere doel te bereik, dan word almal wat in die pad daarvan kom, uit die weg gevee. Hiedie persone is baasspelerig en dominerend. Die Choleriese persoon se houding van selfgenoegsaamheid en eie-sinnigheid maak dit baie moeilik om hulle as volwassenes vir Christus te wen. Dit is dus uiters noodsaaklik dat Sondagskoolonderwysers nooit ooit ‘n Choleriese kind uit die klas sal laat stap voordat hy/sy nie Christus as Heer en Verlosser aangeneem het nie. Hierdie raad geld ook vir ouers.

Hoe meer Choleries ‘n kind is, hoe intenser behoort daar vir hom/haar gebid te word – dit is noodsaaklik dat hulle Christus aanneem terwyl hulle nog sensitief vir geestelike dinge is. Sterk punte: Eiesinnig, selfgedissiplineerd, prakties, leier, optimis¬ties. Swakhede: humeurig, wreed, baasspelerig en selfversorgend.

BESTE LOOPBAANKEUSES
Persone met hierdie temperament behoort loopbane waar leierskap, motivering en produktiwiteit vereis word, te oorweeg, met die een voorbehoud: dit moenie vereis dat hulle in detail moet beplan en analities moet wees nie. Hierdie persone is ontwikkelaars by uitstek. Die meeste entrepreneurs is Choleries. Omdat hierdie persone nie goeie delegeerders is nie, neig hulle daartoe om ander se pogings negatief te eva¬lueer. Hierdie persone is uiters selfversekerd en doelgerig en kan ander inspireer om sy/haar doel na te streef. As leier is die persoon bitter moeilik om tevrede te stel. Choleriese persone het ook ‘n ingeboude bevorde¬ringsvermoë en is uitstekend in verkope, onderwys (altyd praktiese vakke), politiek, militêre diens, sport, ens.

Die Westerse samelewing het uiters baie baat gevind by Wankelrige Choleriese persone, maar het net so baie onder hulle gely. Die wêreld se grootste generaals, diktators en bendelede was/is hoofsaaklik Choleries van aard. Wat het die verskil gemaak? Morele waardes en motivering. Dit beteken geensins dat hulle beter is as ander nie, maar hulle vasberadenheid dryf hulle absoluut om sukses te behaal waar ander, meer talentvolle persone, sal moed opgee.

‘N BYBELSE VOORBEELD
Die Apostel Paulus was ‘n Choleriese persoon. Hy was die hoof-vervolger van die vroeë Kerk voordat hy gered is. Hy het homself later meedoënloos gedryf totdat hy die Evangelie in die hele wêreld, soos wat dit in daardie tyd aan mense bekend was, verkondig het. Wie anders sou onder ‘n hoop rotse uitkruip en dan twaalf myl ver stap om die Evangelie te verkondig? En tog, gevul deur die Heilige Gees, het Paulus ‘n meelewing en sensitiwiteit getoon wat in sterk kontras met sy natuurlike aard gestaan het.

3. MEESTERLIK MELANKOLIES
Hierdie temperament word baie dikwels die ‘denker’-temperament genoem, maar eintlik is die Meester-Melankool die ‘rykste’ van al die temperamente aangesien hulle analities, selfopofferend, begaafd, perfeksionisties met ‘n baie sensitiewe emosionele aard is. Die natuurlike aard is om ‘n introvert te wees, maar omdat die gevoelens oorheers, kom ‘n verskeidenheid buie voor – somber en depressief, teruggetrokke en soms antagonisties. Meester-Melankool is ‘n baie lojale vriend, maar anders as die Sanguiniese persoon, maak hulle nie baie gou vriende nie. Hierdie is die betroubaarste van alle temperamente omdat die perfeksionistiese aard nie toelaat dat ander in die steek gelaat word nie.

A.g.v. teleurstellende ervarings wat verhoed dat persone op sigwaarde aanvaar word, word mense wat hulle baie aandag gee deur hierdie temperamente met wantroue beheen. Wanneer hulle in ‘n baie goeie inspirerende bui is, kan hulle uitstekende kunswerke of vernuftige werk lewer. Hulle vind gewoonlik betekenis in die lewe deur persoonlike opoffering.

Hulle is baie deeglik in die strewe na doelvervulling. Oor die algemeen het geen ander temperament ‘n hoër IK, meer kreatiwiteit of verbeelding as ‘n Melankool nie. Geen ander persoon is ook tot sulke ‘perfekte’ hoë-gehalte-werk in staat nie. Sterk punte: Sensitief, perfeksionisties, lojale vriend, selfopofferend. Swakhede: Selfge-sentreerd, wantrouing, oor-sensitief, buie¬rig, pessimisties.

BESTE LOOPBAANKEUSES
Die meeste van die wêreld se grootste komponiste, kunstenaars, musikante, uitvinders, filosowe, teoretici, teoloë, wetenskaplikes en toegewyde opvoedkundiges was hoofsaaklik Melankolies. Rembrandt, Beethoven en Mozart ook.
Die meeste betree egter nie professies of kunste nie, maar word eerder uitstekende vakmanne – skrynwerkers, bouers, loodgieters, pleisteraars, wetenskaplikes, tuinboukundiges werktuigkundiges, in¬genieurs, ens. Enige medemenslikheidsberoep sal Melankole aantrek.

BYBELSE MELANKOLE
Geen ander temperament het soveel na¬tuur¬like potensiaal wanneer die Heilige Gees hulle vul as die Melankool nie. Baie uitstaande Bybelse karakters het baie sterk Melankoliese neigings; alle profete was Melankolies asook Salomo en die Apostel Johannes. En dan was daar ook Moses – die begaafde introvert wat vol selftwyfel was, maar uiteindelik genoegsaam op God vertrou het, sodat hy een van die grootste leiers van die geskiedenis geword het. En tog het Moses nooit sy woede oorwin nie – dit het sy bruikbaarheid vir God se werk beperk.

4. FLIP DIE FLEGMAAT
Kalm, koel, stadig, gemaklik, goedgebalanseerd, niks kan hierdie temperament ooit versteur nie. Hulle het hoë kookpunte en beleef baie selde woede-aanvalle of lagbuie, maar hou te alle tye hulle emosies onder beheer. Hulle is gewoonlik goedhartig en simpatiek, maar deel baie selde hulle gevoelens met ander. Hulle is egter baie meer emosioneel as wat uiterlik sigbaar is en waardeer die skone kunste en ‘fyner dinge’ in die lewe.
Flegmate het nooit ‘n tekort aan vriende nie omdat hulle van mense hou. Hulle beskik ook oor ‘n baie droë humorsin wat baie deur ander geniet word. Hulle beskik oor ‘n baie goeie geheue, maar dis dikwels vir hulle moeilik om uit die daaglikse roetine te beweeg. Die ondernemende Choleriese gees sal dikwels sê: “Laat ons ‘n komitee saamstel en ‘n veldtog loods – iets moet gedoen word!” waarop die Flegmaat sal antwoord: “Hierdie toestande is verskriklik! Hoekom doen iemand nie iets hieraan nie?”

Onder die kalm, koel, terughoudendheid is ‘n bekwame kombinasie van vermoëns en ‘n baie huiwerige leier. Die wêreld het baie gebaat by die innemende aard van Flegmate. Hulle het ‘n samebin¬dende effek op ander en is natuurlike vredema¬kers. Hulle is meesters met enigiets wat nou¬gesette geduld en daaglikse roetine vereis. Sterk punte: Gevat, betroubaar, gemaklik, doeltreffend, kalm. Swakhede: stadig, lui, uitlokkend, selfsugtig, hardkoppig.

BESTE LOOPBAANKEUSES
Dit wil voorkom asof Flegmate deur die Opvoedkunde aangetrek word. Hulle maak dikwels uitstekende voormanne, toesighouers en bestuurders. Omdat hulle diplomaties en gelykmatig is, werk hulle baie goed met mense. Hulle is goed-georganiseerd, kom nooit onvoorbereid of laat by ‘n vergadering aan nie, werk baie goed onder druk en is uiters betroubaar.

‘N BYBELSE VOORBEELD
Abraham is ‘n baie goeie voorbeeld van ‘n Flegmaat. Hy is die klassieke voorbeeld van hoe God ‘n persoon se swakhede in sterk punte kan verander.

Abraham se vrese, bekommernisse en besluitloosheid het verander in moed, vasberadenheid en aksie tot die punt dat daar meer aandag aan Abraham in die Nuwe Testament gegee word as enige ander Ou Testamentiese karakter. Daar is nie net vier verskillende temperamente wat verskille veroorsaak nie, maar die kombinasies, mengsels en grade van die onderskeie temperamente vermenigvuldig die moontlike verskille. Die Goeie Nuus is egter dat God ons die Heilige Gees gegee het om ons te help om die vlees te oorwin en in die Gees te wandel. “…as die Gees ons lewe beheer, is die gevolg: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelikheid, goedheid, getrouheid, sagmoedigheid en selfbeheersing.” Gal 5:22-23.

As Geesvervulde Christen sal jy outomaties begin om die vrugte van die Gees te vertoon, jy sal jou natuurlike sterk punte en individualiteit behou, maar sal nie meer deur jou natuurlike swakhede gedomineer word nie. Om jou swakhede te oorkom, moet jy a) dit as sonde bely elke keer wat dit voorkom, b) glo dat God jou die oorwinning gegee het en c) in Christus bly deur Sy Woord te lees en te doen. Dan sal jy tot Sy eer gebruik word.